5 Liralık Banknota Açılan Dava
Yıl 1957. Bahar aylarında 15. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde ilginç bir dava başlıyor. Konuyu ilginç yapan şey ise dava edilenin 5 liralık bir banknot olması. İskender Enç (sanırsam gazetede yanlış basılmış) ve Cengiz Okaygün adlı iki avukat kullanımda olan 5 liralık banknotların piyasadan kaldırılması talebiyle 15. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde bir dava açıyorlar.
Önce davalı olan 5 Liralık banknotun hayat hikâyesini öğrenelim.
TCMB’nin 5. Emisyon, 1. tertip olarak10 Ekim 1952 yılında tedavüle çıkardığı 5 lira İngiltere’de bastırıldı. 8 Ocak 1968’de tedavülden kaldırıldı. Kıymetini tamamen kaybettiği tarih ise 9 Ocak 1978. Üzerindeki imzalar Osman Nuri Göver, Reşat Aksan ve Kamil Kıbrızlı’ya ait. 68×150 mm. ebadında olan 5 liranın ön yüzünde Atatürk portresi, arka yüzünde ise “Fındık toplayan köylü kızları” resmi mevcuttur. Bu resimde aslında 4 kız vardır. Ama en sağdaki kız resimden çıkarılmıştır.
Şimdi de dava konusunu öğrenelim.
5 liralık banknotların arka yüzünde bulunan “Fındık toplayan köylü kızları” adlı resimde bulunan bir kız vekilleri aracılığı resminin elden ele dolaştığını ve bu suretle şahsi hakkına tecavüze edildiğini iddia ederek mahkemenin alacağı kararla buna mani olmasını istiyor. 15. Asliye Hukuk Mahkemesi devam eden duruşmalar sonucunda bu davanın hukuki değil ticari bir dava olduğunu belirterek, davanın Ticaret Mahkemesi’nce görülmesine karar veriyor. Avukatlar da bu davayı Ticaret Mahkemesi’nde takibe başlıyorlar.
Olay bu! Mahkemenin sonucunun ne olduğu bilgisine şimdilik ulaşamadım. Ancak dava edilen 5 lira, davanın açıldığı 1957’den beri 11 yıl daha tedavülde kaldığına göre davanın sonuçsuz kaldığı yorumuna varabiliriz. Belki tazminat ödendi. Bunu da şimdilik bilmiyoruz. Ancak geçen ay yayınlanan haberlere göre bu resimdeki kızlardan biri olan Fatma Ateş 72 yaşındayken Haziran 2010’da vefat etmiş. Yakınları Ateş’in ölmeden önce aşağıdaki sözleri sarfettiğini söylemiş.
“Fındık toplarken çekilen ve beş liranın arkasında konulan fotoğraf beni çok gururlandırmıştı. Hiçbir şey talep etmememe rağmen o zaman bana telif ödemişlerdi.”
Resimde bulunan diğer kızların kim olduğu bilgisini de ulaşamadım.
Eğer onları tanıyan, ismini bilen ve de bu dava ile ilgili bilgisi olan varsa, katkılarından dolayı memnun kalacağımı bildiririm.
Kaynaklar:TCMB
Milliyet gazete arşivleri
Foto Giresun
Ayşe Kulin in Kanadı kırık kuşlar kitabında benzer bir olay anlatılmış.Kitapta olay Ankara’nın üzüm bağları diye geçiyor.
Resimdekileri tanımıyorum ancak o resmin bir tanesine babannem in resim albümünde rastladim bunlar kim diye sorduğumda eski 5 liranın arkasındaki fındık toplayan kadınlar dedi bu ne demek diye internette araştırdım bu yazılanları okudum gerçekten ilginç bir hikaye
Ben Giresun Tirebolu danım. Bursa da yaşıyorum. Rahmetli babam kanser tedavisi görüyordu.Aynı zamanda kalp damarlarından birisinde sıkıntı vardı ve stent takılması gerekli idi. Bizde Bursa da bu konu da iyi olduğuna inandığımız bir doktorun muayenehanesine gittik. Giresunlu olduğumuzu öğrenince annesinin bu paranın üzerinde resmi olan kadınlardan birisi olduğunu söylemişti. Kendisi Kırşehirli olduğunu söylemişti. Babasının memur olması sebebiyle annesi ile tanışıp evlendiklerini söylemişti.
Bu parada ki bayanlardan hangisi bilmiyorum ama bir tanesi kesin olarak, eski bakanlardan Celal Yardımcı nın eşi “Harika Yardımcı” dır!!
resimdeki sagdan ikinci kisi benim amcamin ogludur Mahmut Tuncer(Odunoglu) Davaya bizde cok uzulduk ve gururlandik hemde ayni zamanda sevindik ama tam o sirada uzulduk,su an hala hayattadir benim amca oglu,nutellada muhendisti en son,saygiyla aniyorum
Bu bilgileri bizlerle paylaşan herkese teşekkürler.
Merhaba,
Değerli bilgi katkılarınız için teşekkür ederim. Ayrıca saygıdeğer annemizi ben de anıyorum. Saygılarımla,
Resimdeki en baştaki kişi, annem Türköz Tunçer(Menteşeoğlu). Resimdeki bazı kişilerin dava açtığı konusu, edindiğim bilgiye göre doğru. Ancak annem tarafından kesinlikle dava edilmemiş ve gurur vesilesi olmuştur. Kendi deyimiyle, ”Atatürk’le aynı parada yer almanın gururu ifade edilemez.” Bu vesileyle, 1991 yılında kaybettiğim annemi,saygıyla anıyorum…
Türkiye cumhuriyeti parasında bir resmin basılacak olması seçilmiş olan kişiyi veya kişileri devletin beğenerek bu şerefe nail etmesi gurur verici insanı şereflendirici bir olay. Sanırsam açılan dava sonradan herkes için acı olduğu kadar buruk bir anı olarak hafızalarda kalmış. :-( Keşke hiç böyle bir dava açılmamış olsaydı.!
merhabalar,
Paranın üzerinde bulunan kızlardan ortadaki benim halam olur.İsmi Saffet Türel—o zamanki soyadı—resmi çeken ise babam Şinasi Türel dir. O zamanlar babam Giresun fındık araştırma enstitüsü müdürü imiş ve bu resmi çekmiş.Aslında 4 kız olduğu fakat 3 tanesinin parada yer aldığını annem ve babamdan dinlemiştim.Davadan da söz ederlerdi dava ettiler ama kazanamadılar derlerdi.
Saygılar