Horatius’un Taşlamaları- İambus-1
Taşlama edebiyatının Roma dönemindeki adına İambus denilmektedir. Tam olarak bildiğimiz taşlama ile karşılıklı yapılan atışma
türünün tekli söyleniş biçimidir de diyebiliriz. Devletin idaresindeki aksaklıklar, hatalar, toplum içindeki uygun olmayan davranışlar, kişisel bencillikler gibi eleştiriye müsait konuların belli bir ölçü ve uyak ile söyleniş şekline bizde taşlama, hiciv deniliyor. Yazıda MÖ. 65-8 yılları arasında yaşamış Romalı şair Quintus Horatius Flaccus’un iambuslarından örnekler verilecektir.
Epode ve iambi adıyla da bilinen iambus şiirinin özelliklerinden bahsedeyim. Yunan-Latin diliyle yazılmış bir kısa bir uzun heceden oluşur. Hızlı, kısa ve agresif şekilde bir ezgi ya da bir çalgı ile söylenir. O zamanların meşhur müzik aleti Lir, iambusun yardımcısı gibidir. Konuşma diline çok yakındır.
(Midesinden rahatsız olan Horatius, Maecenas’ın yemek davetine katılır. Ancak sofraya gelen baharatlı ve sarımsaklı yemekten rahatsızlanır ve aşağıdaki iambusu söyler. Son dört dizedeki bedduaya dikkat!)
İambus III
Ümüğünü sıkmış bir kimse varsa eskiden,
günahkar eliyle yaşlı babasının,
dilerim balabandan beter, sarımsak yesin!
Karnımda kuduran, ne çeşit zehir bu!
Oy çiftçilerin taş gibi mideleri!
Bu otlara engerek kanı konmuş da
haberim mi yok? Ya da cadı Canidia mı
kotarmış acep böyle berbat yemeği?
Argonot’ların en parlak önderi Yason’a
aşık olunca Medea, boğaları
yabancı boyunduruğuna tam sokarken Yason,
adamı sarımsakla ovmuştur cadı!
Ve de sarımsak sürerken elbiselere,
öcünü almıştır da rakibinden,
sıvışmıştır ejderin kanatları üstünde!
Çorak, susuz Apulia ovasına,
böyle boğuntu çökmemiştir hiç yıldızlardan,
işgüzar Herkül’ün omuzlarını
daha alev alev yakmamıştır o armağan.
Sarımsaklı yemeği bir canın çeksin,
bir şeyler demem, muzip Maecenas, eliyle
öpücüğünü itiversin sevgilin,
ve de öteki ucunda yatsın döşeğinin!
Açıklamalar
Apulia: Güney İtalya’da bir bölge
Canidia: Büyücü bir kadın. Parfüm imalatında meşhur biri.
Herkül: Yunan tanrısı Zeus’un oğlu
Kolkis: Gürcistan ile Ünye arasındaki coğrafi bölge.
Maecenas: Horatius’un hem arkadaşı hem de patronu.
Medea: Kolkis kralının kızı, Yason’un karısı, ünlü büyücü. Başka birine aşık olduğu için kocasını öldürmüştür.
Yason(İason): Öldürelemez hale gelmek için vücudunu baştan başa zehirle ovan ve altın postu arayan Argonot kralı.
