Walter Benjamin, Pasajlar: Sanat Yapıtı 5

V

Sanat yapıtlarının alımlanması değişik vurgularla gerçekle­şir; bunlar arasında iki üç nokta, belirgindir. Bu vurgulardan bi­ri sanat yapıtının kült değeri, öteki ise sergileme değerinde odaklaşır.^10-11 Sanatsal üretim, “kült”ün hizmetindeki oluşum­larla başlar. Bu oluşumların asıl önemli yanının görülmeleri de­ğil, ama varlıkları olduğu varsayılabilir.


Taş devri insanının ma­ğarasının duvarlarına çizdiği geyik, bir büyü aracıdır. Resmi ya­pan her ne kadar onu hemcinslerine sergilemiş olursa da, resim aslında ruhlar için düşünülmüştür. Bu yapısıyla kült değeri, gü­nümüzde görünüşe bakılırsa sanat yapıtının gizli tutulmasını ne­redeyse zorunlu kılmaktadır: belli tanrı heykellerini ancak hüc­resindeki rahip görebilir; bazı Madonna resimleri hemen bütün bir yıl boyunca örtülü kalmaktadır; ortaçağ katedrallerindeki belli heykeller giriş katındaki ziyaretçi tarafından görüleme­mektedir. Tek tek sanatsal uygulamaların törenlerin kucağın­dan bağımsızlaşmasıyla birlikte, bu uygulamaların ürünlerinin sergilenme olanakları da artmaktadır, istendiği yere gönderile­bilecek bir portre büstünün sergilenmesi, tapınağın içinde sabit bir yeri bulunan bir tanrı heykelinin sergilenmesinden daha ko­laydır. Bir tablonun sergilenebilirliği de kendisinden önce gel­miş olan mozaik ya da freskten daha çoktur. Ve bir missa‘nın sergilenebilirliği aslında bir senfonininkinden geri kalmamakla birlikte, senfoni, sergilenebilirliği missa’nınkine oranla daha çok gelecek vaat eden bir dönemde ortaya çıktı.

Sanat yapıtının teknik yoldan yeniden-üretiminin çeşitli yöntemleriyle birlikte, sergilenebilirliği de o denli dev boyutlar kazanmıştır ki, yukarda sözü edilen iki uç nokta arasındaki nicel kayma, tıpkı en eski zamanlarda olduğu gibi, sanat yapıtının doğasının nitel değişimine dönüşmektedir. En eski zamanlarda sa­nat yapıtının, kült değeri üzerinde toplanan mutlak ağırlık nok­tası nedeniyle birinci planda bir büyü aracı olması ve sanat yapı­tı niteliğinin ancak geç sayılabilecek bir dönemde tanınması gi­bi, bugünkü sergilenme değerinde odaklasan mutlak ağırlık noktası, sanat yapıtını bütünüyle yeni işlevleri bulunan bir olu­şuma dönüştürmektedir, bunların içinden bilincinde olduğu­muz, yani sanatsal işlev, günümüzde, yarın belki de ikincil sayı­labilecek bir işlev niteliğiyle belirginleşmektedir.¹² Ancak fo­toğraf ve filmin günümüzde sözü edilen işlevin en kullanışlı araçlarını oluşturdukları kesindir.

Devam edecek…

Kaynak: PASAJLAR, Walter Benjamin, Yapı Kredi Yayınları, 2004